Ô nhiễm môi trường là gì? Thực trạng và giải pháp

Xã hội ngày càng phát triển, tình trạng ô nhiễm môi trường ngày càng tăng không chỉ ở Việt Nam mà còn ở nhiều quốc gia trên thế giới. Vậy, ô nhiễm môi trường là gì? Phân loại, nguyên nhân, dấu hiệu, tác hại và cách khắc phục hiệu quả như thế nào? Tất cả sẽ được Điện máy Đặng Gia giải đáp chi tiết trong nội dung bài viết dưới đây.

Ô nhiễm môi trường là gì?

Trước khi tìm hiểu khái niệm ô nhiễm môi trường bạn cần phải hiểu ô nhiễm là gì. Ô nhiễm (tên tiếng anh pollution) là sự hủy hoại môi trường bằng bụi bẩn, các loại phế thải có hại. Ô nhiễm có nhiều dạng khác nhau như khói từ ống khói của nhà máy, hóa chất độc hại,...

Có các loại ô nhiễm hiện nay đó là:

• Ô nhiễm không khí;
• Ô nhiễm nước;
• Ô nhiễm đất;
• Ô nhiễm tiếng ồn;

Tình trạng ô nhiễm môi trường ngày càng gia tăng

Định nghĩa ô nhiễm môi trường là gì đã được đề cập trong chương trình Sinh học lớp 9. Ô nhiễm môi trường là tình trạng môi trường tự nhiên bị bẩn; các tính chất như vật lý, hóa học, sinh học của môi trường đều bị thay đổi, tác động tới đời sống của con người và sinh vật khác.

Vậy, theo Luật bảo vệ môi trường năm 2020, thế nào là ô nhiễm môi trường? Ô nhiễm môi trường chính là sự biến đổi các tính chất vật lý, hóa học, sinh học của thành phần môi trường không còn phù hợp với quy chuẩn kỹ thuật, tiêu chuẩn môi trường gây ra những ảnh hưởng xấu đến sức khỏe con người, sinh vật và tự nhiên.

Hiểu một cách đơn giản nhất, ô nhiễm môi trường là hiện tượng môi trường tự nhiên bị ô nhiễm, làm thay đổi các tính chất hóa học, vật lý, sinh học của môi trường. Điều này sẽ tác động trực tiếp tới sức khỏe con người và vi sinh vật, tự nhiên trên trái đất. Do đó, vấn đề ô nhiễm môi trường luôn trở thành đề tài “nóng” cần có biện pháp giải quyết nhanh chóng và hiệu quả.

>>> Xem ngay: Rác thải là gì?

Phân loại ô nhiễm môi trường

Để nêu được nêu các tác nhân gây ô nhiễm môi trường thì bạn cần phải biết có các loại ô nhiễm môi trường nào. Việt Nam và nhiều quốc gia trên thế giới đang phải đối mặt với 7 loại ô nhiễm môi trường, đó là:

• Ô nhiễm môi trường đất: Là khu vực đất bị nhiễm bẩn do hóa chất cũng như các chất xả thải ra bên ngoài rồi ngấm vào lòng đất gây ô nhiễm.

• Ô nhiễm môi trường nước: Nước thải, chất thải, hóa chất được xả thải trực tiếp ra ao, hồ, sông suối mà không được xử lý. Sau đó ngấm vào mạch nước ngầm, chảy ra biển làm ảnh hưởng tới con người, sinh vật, động vật.

Nước bị ô nhiễm ảnh hưởng con người và các loại động thực vật

• Ô nhiễm không khí: Khói từ các nhà máy, phương tiện giao thông xả ra ngoài môi trường với tần suất lớn và dày đặc kiến cho môi trường bị ô nhiễm.

• Ô nhiễm tiếng ồn: Là tình trạng âm thanh quá ồn ào, vượt quá mức cho phép như tiếng còi xe, tiếng đập phá xây dựng hay loa karaoke công suất lớn,...

• Ô nhiễm nhiệt: Là sự thay đổi nhiệt quá mức, mùa hè thì nắng nóng còn mùa đông thì lạnh giá.

• Ô nhiễm môi trường ánh sáng: Hiện tượng sáng quá mức khiến cho cuộc sống của con người cũng như động thực vật bị ảnh hưởng. Tập trung chủ yếu ở các thành phố lớn, khu đô thị,... - nơi có nhiều ánh đèn màu sắc đan xen với nhau.

• Ô nhiễm tầm nhìn: Là hiện tượng tầm nhìn bị cản trở bởi các tòa nhà cao tầng, sương mù, bụi mịn,...khiến con người khó chịu.

Các nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường

Có rất nhiều nguyên nhân gây ra ô nhiễm môi trường, trong đó không thể không nhắc tới:

Nguyên nhân khách quan

Trái đất ngày càng nóng lên, biến đổi khí hậu diễn ra nhanh chóng con người phải đối mặt với nhiều thảm họa thiên tai. Các hiện tượng như lũ lụt, sóng thần, động đất, vòi rồng,...đã làm thay đổi tính chất và cấu trúc đất cũng là nguyên nhân dẫn đến ô nhiễm môi trường.

Mưa lũ, bão lụt,...là nguyên nhân khiến môi trường bị ô nhiễm

Môi trường ô nhiễm còn xuất phát từ việc phân hủy xác sinh vật gây ô nhiễm đất và nguồn nước. Đặc biệt, khi hệ thống liên kết giữa ao, hồ, kênh rạch,....rác thải dễ dàng bị cuốn trôi, khó kiểm soát và xử lý. 

Nguyên nhân chủ quan

* Ý thức của con người

Hiện nay, rất nhiều người có thói quen không tốt như:

• Xả rác không đúng nơi quy định, xả nước thải trực tiếp ra môi trường kể cả chất thải rắn;
• Tự ý đốt rác bao bì nilon, rơm rạ;
• Xử lý xác chết động vật như vịt, gà không đúng quy định;
• Chặt phá và khai thác rừng quá mức;
• Sử dụng phân bón hóa học, chất bảo vệ thực vật quá mức;
• Sử dụng nguyên liệu hóa thạch để đun nấu tạo ra khí CO2;
• Chất thải đến từ các phương tiện giao thông như xe máy, ô tô,...;
• Chất thải, rác thải, nước thải của các nhà máy, xí nghiệp;

Các loại chất thải không được xử lý trước khi đưa ra ngoài môi trường

• Hoạt động xây dựng, sửa chữa nhà ở, cơ sở hạ tầng;
• …

(*) Cơ quan ban ngành

• Không xử lý nghiêm ngặt, xử phạt các doanh nghiệp xả thải gây ô nhiễm môi trường.
• Không thường xuyên kiểm tra, răn đe các nhà máy, xí nghiệp,...
• ….

Dấu hiệu để nhận biết môi trường đang bị ô nhiễm

Dưới đây là 15 biểu hiện của ô nhiễm môi trường mà bạn dễ dàng nhận thấy nhất:

• Nhiệt độ tăng cao, sự nóng lên của Trái Đất
• Băng tan ở hai cực
• Mực nước biển tăng
• Xâm nhập mặn vào đất liền
• Thường xuyên sạt lở đất ở khu vực ven sông, ven suối
• Thời tiết ngày càng khắc nghiệt, thay đổi bất thường, khó dự đoán

Nắng nóng kéo dài, nhiệt độ tăng cao

• Sự gia tăng của nhiều sâu bệnh gây hại cây trồng
• Thiếu nước sạch phục vụ sinh hoạt và sản xuất
• Các vấn đề liên quan đến sức khỏe của con người ngày càng gia tăng
• Lỗ thủng ở tầng ozon ngày càng lớn
• Thảm họa thiên tai lũ hụt, bão lũ,...xuất hiện ngày càng nhiều
• Đất đai khô cằn
• Khói bụi mịt mù ở các thành phố lớn
• Chỉ số ô nhiễm không khí tại khu đô thị luôn ở mức báo động.

Tác hại của ô nhiễm môi trường

Những tác nhân gây ô nhiễm môi trường để lại nhiều hệ lụy nghiêm trọng. Không chỉ tác động tới sức khỏe con người, môi trường mà còn ảnh hưởng tới vấn đề kinh tế - xã hội. Cụ thể:

Tác hại đến sức khỏe con người

Ô nhiễm môi trường ảnh hưởng trực tiếp đến con người thông qua việc ăn uống, tiếp xúc với các hạt bụi mịn, không khí bị ô nhiễm. Các hạt bụi mịn xâm nhập vào cơ thể nhất là đến các bộ phận như phổi, hệ tim mạch gây ra các bệnh như đột quỵ, ung thư phổi, bệnh tim,....Mặt khác cũng gây ra các vấn đề khác như dị ứng, nhiễm trùng đường hô hấp, dịch tả, thiếu máu,...

Con người dễ mắc các bệnh lý về tim, phổi,....

Tác hại đến môi trường

Hoạt động sản xuất như đốt nhiên liệu hóa thạch, thải khói bụi, hoạt động của các phương tiện giao thông, chặt phá rừng,....đã sản sinh ra nhiều chất thải độc hại làm nhiệt độ bị giữ lại ở tầng khí quyển khiến nhiệt độ tăng cao, nóng lên toàn cầu.

Các nhà máy nhiệt điện, xưởng sản xuất công nghiệp sử dụng nhiên liệu rắn như than đá đã gây ô nhiễm không khí. Sự xuất hiện nhiều nhà máy đã khiến cho tình trạng ô nhiễm không khí gia tăng đáng kể, tác động đến kinh tế và sức khỏe của người dân. Hậu quả nghiêm trọng hơn đó là hiện tượng mưa axit làm ảnh hưởng đến khả năng sống và phát triển của các loài động thực vật.

Đất đai bị xói mòn, rửa trôi trước tác động của nước. Hoạt động này xuất phát từ hiện tượng ô nhiễm môi trường đất. Đất đai bị thay đổi cấu trúc dẫn đến xói mòn, rửa trôi các chất dinh dưỡng có trong đất nhanh hơn khi mưa lớn, bão lũ.

Tác hại đối với hoạt động kinh tế - xã hội

Ô nhiễm môi trường cũng tác động mạnh đến kinh tế - xã hội. Khi môi trường bị ô nhiễm sẽ tác động tới cảnh quan đất nước, gây ra những cản trở nhất định đối với ngành du lịch. Bên cạnh đó, chi phí xử lý và khắc phục hậu quả ô nhiễm môi trường cũng tăng nhanh, ảnh hưởng tới ngân sách quốc gia. Chẳng hạn như việc làm sạch sông Tô Lịch luôn gặp khó khăn dù đã thực hiện nhiều biện pháp.

Ngành du lịch chịu tác động trực tiếp khi môi trường bị ô nhiễm

>>> Tham khảo thêm: Chất thải là gì và tác hại, cách xử lý chất thải

Cách khắc phục tình trạng ô nhiễm môi trường

Vấn đề ô nhiễm môi trường hiện nay chỉ được khắc phục khi có được sự chung sức của tất cả các cá nhân, tổ chức, đơn vị ban ngành. Nếu không có biện pháp xử lý nhanh chóng và kịp thời thì môi trường sống sẽ bị hủy hoại, sức khỏe con người không được đảm bảo.

Một số cách khắc phục các vấn đề về môi trường hiện nay như:

• Tuyên truyền để nâng cao ý thức của người dân về tầm quan trọng của việc bảo vệ môi trường
• Tăng cường quản lý nhà nước, thể chế và pháp luật bảo vệ môi trường
• Trồng thêm nhiều cây xanh, trồng rừng để tăng diện tích rừng phòng hộ

Trồng thêm nhiều cây xanh

• Xây dựng các bể xử lý chất thải ở các khu dân cư, nhà máy
• Kiểm soát nghiêm ngặt việc thực thi các quy định xử lý chất thải trước khi xả ra môi trường
• Xây dựng hệ thống hút bụi trong các nhà máy, xưởng sản xuất công nghiệp
• Ưu tiên sử dụng các vật dụng, sản phẩm thân thiện với môi trường
• Không sử dụng hóa chất độc hại, giảm thiểu sử dụng thuốc diệt cỏ, thuốc trừ sâu trong sản xuất nông nghiệp, trồng trọt.
• Sử dụng phương tiện công cộng thay cho phương tiện dùng nguyên liệu hóa thạch
• Khai thác, sử dụng hợp lý các nguồn tài nguyên thiên nhiên
• Bảo tồn sự đa dạng của các loài sinh học
• Tăng cường công tác nghiên cứu, phát triển công nghệ bảo vệ môi trường
• Tăng cường hợp tác quốc tế với nhiều quốc gia để hạn chế ô nhiễm môi trường
• Thường xuyên tổ chức việc đánh giá các tác động đến môi trường đất, nước, không khí,...để có cơ sở tăng cường các biện pháp bảo vệ và khắc phục hậu quả
• Thực hiện công nghiệp hóa hiện đại hóa đúng cách, không nên ồ ạt mà không chú trọng đến môi trường.

Hình ảnh ô nhiễm môi trường

Ô nhiễm môi trường là vấn đề “sống còn” nên rất cần có biện pháp xử lý kịp thời, khắc phục nhanh chóng và hiệu quả. Chúng ta không thể “thoái thác” trách nhiệm của bản thân, đơn vị, doanh nghiệp mà phải cùng nhau chung sức để giảm thiểu tình trạng ô nhiễm môi trường, bảo vệ môi trường sống của chúng ta và các loài động thực vật. Mong rằng, các thông tin trên sẽ giúp bạn biết ô nhiễm môi trường là gì và nhiều thông tin hữu ích khác.