Máy nén khí bị xì hơi: 6 Nguyên nhân & Cách khắc phục

Máy nén khí bị xì hơi là “ác mộng” với những người dùng khí nén. Chỉ 1 lỗi nhỏ nhưng nó làm giảm hiệu suất công việc, tăng chi phí vận hành, nguy cơ mất an toàn,... Xác định nguyên nhân, tìm cách khắc phục tức thì để hạn chế thấp nhất những ảnh hưởng.

1. Hệ quả không tưởng từ sự cố máy nén khí bị xì hơi

Khi máy nén khí bị xì hơi, không chỉ khí nén thoát ra ngoài, mà còn kéo theo năng lượng, tiền bạc và cả sự an toàn lao động,...

• Giảm áp suất khí nén: Khí nén thất thoát khiến áp suất trong bình không đạt mức yêu cầu. Từ đó, ảnh hưởng đến hiệu suất làm việc của thiết bị.
• Máy phải chạy liên tục: Động cơ hoạt động nhiều hơn để bù áp, gây hao mòn nhanh và giảm tuổi thọ máy.
• Tăng tiêu hao điện năng: Do máy vận hành liên tục, điện năng tiêu thụ tăng cao, làm đội chi phí vận hành.
• Hiệu suất công việc suy giảm: Vì lượng khí nén không đủ nên các thiết bị dùng khí nén như súng bắn ốc, máy phun bọt, máy hút dầu,... hoạt động yếu, kém ổn định.
• Nguy cơ hỏng hóc linh kiện: Hệ thống van, piston, bình chứa, phớt và đường ống dễ xuống cấp nhanh chóng.
• Gây tiếng ồn lớn: Tình trạng xì hơi tạo âm thanh rò rỉ khó chịu, ảnh hưởng đến môi trường làm việc.
• Mất an toàn: Nếu rò rỉ tại các điểm nối yếu hoặc gần mối hàn, có thể dẫn đến nổ bình khí hoặc tai nạn lao động.

2. Dấu hiệu nhận biết máy nén khí bị xì hơi

Trước khi sự cố máy nén khí bị xì hơi trở nên nghiêm trọng, máy thường để lộ ra những dấu hiệu cảnh báo mà ít ai để ý.

• Nghe thấy tiếng xì nhỏ hoặc tiếng rít liên tục khi máy đang nạp khí hoặc giữ áp.
• Áp suất trong bình tụt nhanh, kim đồng hồ chỉ áp giảm bất thường dù máy không xả khí ra ngoài.
• Motor hoạt động lâu hơn bình thường để bù áp nhưng vẫn không đạt mức cài đặt.
• Các thiết bị dùng khí nén như bình tạo bọt, súng bắn ốc, súng phun sơn,... hoạt động chậm, lực phun yếu, không đều.
• Khi bôi nước xà phòng vào các mối nối hoặc đường ống, thấy nổi bong bóng.
• Quan sát thấy kẽ hở, gỉ sét, rạn nứt tại bình chứa, van, hoặc đường ống dẫn khí.

3. 6 nguyên nhân khiến máy nén khí bị xì hơi

3.1 Mối nối lỏng lẻo

Một mối nối tưởng chừng nhỏ nhưng lại là nguồn rò rỉ phổ biến. Khi bulông, ống bích hoặc các đầu nối nhanh không được siết đúng lực.

Dưới áp lực và rung động, các khe hở vi mô xuất hiện, tạo đường thoát cho khí.

Rung chấn và dao động nhiệt làm mối nối dần nới lỏng, lớp đệm bị ép lệch hoặc rách. Dẫn đến rò rỉ từng điểm nhỏ lúc ban đầu nhỏ, rồi tích lũy thành vết lớn, gây thất thoát áp lớn.

→ Hệ quả: Áp suất hệ thống không ổn định, máy hơi nén khí phải chạy liên tục để bù áp làm tăng hao tổn điện năng và đẩy nhanh ăn mòn quanh mối nối.

3.1 Van 1 chiều hỏng

Van 1 chiều đảm trách việc dẫn hướng cho khí nén đi theo 1 đường duy nhất. Nhưng khi nó bị hỏng, sẽ phá vỡ nguyên tắc giữ áp và ngăn dòng ngược.

Lúc này, bụi, cặn hoặc lắng tụ dầu có thể kẹt giữa đĩa và gioăng. Lò xo mỏi hoặc gioăng bị mài mòn khiến van đóng không kín.

Khi van không nhả hoặc đóng kín đúng, áp trong bình chứa sẽ bị rò ngược về hút. Tạo hiện tượng tụt áp khi máy dừng và đưa đến ngược dòng dầu/khí vào phần hút.

→ Hậu quả kỹ thuật là chu kỳ vận hành trở nên ngắn, relay áp và motor bị “stress” gia tăng. Đồng thời hệ phân tách dầu - khí bị nhiễm bẩn, giảm tuổi thọ các chi tiết nội bộ.

3.3 Van an toàn kém chất lượng

Van an toàn là “nút bảo vệ” nhưng chính nó cũng có thể là nguyên nhân khiến máy nén khí xì hơi nếu chất lượng kém hoặc căn chỉnh sai. Vấn đề nằm ở thiết kế, vật liệu và hiệu chuẩn/cân chỉnh không đúng tiêu chuẩn.

Phần lò xo yếu, gioăng không kín, vật liệu dễ ăn mòn hoặc đặt áp suất sai sẽ làm van xả khí ngoài dự kiến hoặc rung lắc.

→ Hệ quả là áp suất bị thất thoát liên tục, gây tụt áp hệ thống, tiếng ồn, và tiêu hao năng lượng lớn. Nguy hiểm hơn, van có thể bị kẹt ở trạng thái đóng, mất khả năng xả quá áp.

3.4 Ống dẫn khí nứt gãy

Ống dẫn khí nén thường làm bằng cao su hay nhựa PVC, đảm trách việc luân chuyển khí nén.

Nếu quá trình làm việc khắc nghiệt, thường bị uốn cong, ma sát với giá đỡ, tác động môi trường (UV, hóa chất),... sẽ dễ gây rạn nứt dần theo thời gian.

Một vết nứt ở điểm uốn hoặc chỗ kẹp có thể mở rộng nhanh khi có áp suất, dẫn đến rò rỉ lớn hoặc đứt ống đột ngột.

Nguyên nhân cốt lõi thường là sai chọn vật liệu, lắp đặt kém hoặc không có đệm bảo vệ ở vị trí cọ xát.

→ Hệ quả là mất áp tức thì, nguy cơ lẫn tạp chất và nước ngưng vào hệ, làm giảm hiệu suất và kéo dài thời gian chết sửa chữa.

3.5 Gioăng, phớt bị mòn

Gioăng - phớt là "hàng rào" làm kín, nhưng chúng là các chi tiết hao mòn theo thời gian do đặc tính bằng cao su. Nhiệt độ cao, dầu ô nhiễm, hóa chất không tương thích hoặc lắp đặt sai có thể khiến vật liệu phớt bị cứng hóa, nứt, co rút,...

Khi phớt mất tính đàn hồi, xuất hiện khe hở nội bộ giữa buồng nén, khiến mất hiệu suất thể tích, dầu bị thổi qua đường khí hoặc khí hòa lẫn dầu.

→ Tất cả đều làm giảm lực nén thực tế và tăng nhiệt vận hành.

3.6 Không bảo dưỡng định kỳ

Không bảo dưỡng là nguyên nhân tổng hợp, nơi mọi lỗi nhỏ cộng dồn khiến máy nén khí bị rò rỉ. Lọc khí/lọc dầu nghẹt, van xả nước ngưng bị tắc, bu-lông lỏng không được siết, phớt quá lâu chưa thay,...

Khi máy không được theo dõi định kỳ, các điểm rò rỉ nhỏ không được phát hiện. Cặn bẩn tích tụ làm van và phớt mòn nhanh, nước ngưng làm ăn mòn bình chứa và ống dẫn gây xì khí.

→ Hệ quả là hiệu suất giảm dần, tiêu thụ điện tăng, tần suất sửa chữa lớn và nguy cơ sự cố nghiêm trọng.

4. Cách sửa chữa máy nén khí bị xì hơi dứt điểm, hiệu quả

4.1 Check - siết chặt các mối nối

Nếu máy nén khí của bạn bị xì hơi, hãy tập trung vào những mối nối . Vì đây là nơi thường xuyên xảy ra rò rỉ mà ít người chú ý.

• Tiến hành pha dung dịch xà phòng, sau đó phun lên các khớp nối. Tiến hành quan sát bong bóng để xác định điểm rò khí.
• Nếu các mối nối bị lỏng, hãy dùng cờ lê để siết chặt. Lưu ý, tránh siết quá chặt gây nứt ren.
• Để tăng thêm độ chắc chắn cho các ốc vít, bulong, bạn có thể thay mới băng keo PTFE hoặc ron đệm nếu bị lệch, chai cứng.

4.2 Thay gioăng, phớt mới nếu quá mòn

Nếu như máy nén khí vẫn xì hơi sau khi đã siết chặt mối nối thì thủ phạm rất có thể đến từ vị trí gioăng, phớt đã lão hóa.

• Tắt máy, tháo cụm chi tiết, vệ sinh sạch rãnh lắp trước khi thay.
• Chọn gioăng/phớt đúng kích cỡ, đúng chất liệu (cao su NBR, Viton hoặc Teflon).
• Sau khi lắp hãy bôi lớp dầu mỏng để gioăng/phớt lắp kín, không bị xoắn.

4.3 Sửa hoặc thay mới van 1 chiều

Nếu hơi nén bị thất thoát ngược lại về đầu nén, hãy check thử ngay van 1 chiều.

• Tắt máy, tháo van để kiểm tra vòng gioăng và lò xo xem có bị kẹt, có bẩn, bị cong hay mài mòn không.
• Dùng dung dịch tẩy rửa chuyên dụng để làm sạch cặn dầu, bụi.
• Nếu lò xo yếu hoặc gioăng bị hỏng → thay mới van chuẩn áp lực, đúng lưu lượng.

4.4 Thay mới đường ống hư hỏng

Đường ống chính là “mạch máu” dẫn khí, chỉ cần 1 vết nứt nhỏ cũng đủ gây thất thoát nghiêm trọng.

• Hãy kiểm tra toàn bộ ống dẫn khí, nhất là những đoạn gấp khúc, nối dài.
• Nếu phát hiện nứt, gãy, thủng, hãy thay mới bằng ống dẫn mới, làm từ các vật liệu cấp cấp như cao su chịu áp hoặc ống thép/inox.

• Có thể dùng kẹp đỡ cố định đường ống để giảm rung lắc, kéo dài tuổi thọ.

4.5 Kiểm tra van an toàn, thay mới

Một chi tiết ít được để ý nhưng cực kỳ quan trọng là van an toàn. Đây là nơi quyết định cả hiệu quả lẫn độ an toàn của hệ thống. Nếu máy nén bị rò khí, hãy thử check bộ phận này.

• Tiến hành đo áp suất khi mở van rồi so sánh với ngưỡng cài đặt chuẩn.
• Nếu van xì liên tục hoặc không nhả đúng áp suất thì cần thay mới bằng van đạt chuẩn.
• Định kỳ test van bằng cách cho máy chạy đến áp cực đại để đảm bảo an toàn vận hành. Khi đến áp max mà van tự xả là ok.

4.6 Bảo dưỡng tổng thể máy nén khí

Để đảm bảo sự cố không tái diễn, giải pháp lâu dài chính là bảo dưỡng định kỳ toàn bộ máy:

• Vệ sinh lọc gió, lọc dầu và thay dầu bôi trơn đúng định kỳ.
• Siết chặt toàn bộ bulông, đầu nối trên bình chứa và cụm đầu nén.
• Xả nước ngưng ở bình chứa và hệ thống đường ống thường xuyên mỗi ngày.

• Dùng dung dịch xà phòng hoặc thiết bị dò rò điện tử để check lại toàn hệ thống định kỳ.
• Lập kế hoạch bảo trì 3 - 6 tháng/lần để ngăn ngừa sự cố xì hơi tái diễn.

5. Tips phòng ngừa máy nén khí bị xì hơi

Phòng bệnh hơn chữa bệnh, nắm vững những tips sau của Đặng Gia để cùng tránh xa nỗi ám ảnh mang tên máy nén khí xì hơi.

• Định kỳ dùng dung dịch xà phòng hoặc thiết bị dò rò để phát hiện sớm vị trí rò khí.
• Siết chặt bu lông, đầu nối, tránh tình trạng lỏng lẻo hoặc siết quá tay gây nứt gãy ren.
• Bảo dưỡng gioăng, phớt thường xuyên. Thay mới khi có dấu hiệu chai cứng, mòn hoặc biến dạng.
• Theo dõi tình trạng van 1 chiều và van an toàn. Test định kỳ để đảm bảo đóng/mở đúng áp suất chuẩn.
• Sử dụng ống dẫn khí chất lượng cao, chịu áp, chống nứt gãy, lắp đặt tránh uốn cong gấp khúc.
• Xả nước ngưng trong bình chứa, đường ống thường xuyên để giảm nguy cơ ăn mòn, thủng vỏ và mối hàn.
• Bôi trơn định kỳ các chi tiết chuyển động giúp giảm ma sát, hạn chế mòn gioăng và rò khí.
• Tổng kiểm tra toàn bộ hệ thống mỗi 3 - 6 tháng/lần để ngăn sự cố tái diễn.
• Không chạy quá công suất thiết kế, tránh áp lực dư thừa gây hỏng van và mối nối.

Tình trạng máy nén khí bị xì hơi để càng lâu thì hệ quả càng nghiêm trọng. Do đó, cần check máy thường xuyên, xử lý ngay khi phát hiện để giảm tai hệ lụy cũng như an toàn sử dụng nhé.