Sóng bộ đàm có hại không - Giải mã những hiểu lầm phổ biến

Sóng bộ đàm có hại không không phải là câu hỏi nên trả lời vội. Khi hiểu đúng bản chất sóng vô tuyến, cách phát sóng, bạn sẽ biết đâu là rủi ro thật và đâu chỉ là nỗi lo bị thổi phồng.

1. Tổng quan về sóng bộ đàm là gì?

Sóng bộ đàm thực chất là sóng vô tuyến (Radio Frequency - RF), một dạng sóng điện từ có khả năng lan truyền trong không gian mà không cần dây dẫn.

Nhờ đó, bộ đàm thực hiện thu và phát tín hiệu âm thanh giữa các thiết bị, không phụ thuộc vào hạ tầng mạng di động hay internet.

Về mặt vật lý, sóng RF nằm trong dải tần rộng, từ khoảng 3 kHz đến 300 GHz. Tương ứng với bước sóng từ hàng trăm nghìn km xuống đến vài mm.

Các sóng truyền đi với tốc độ ánh sáng, cho phép tín hiệu âm thanh được gửi và nhận gần như tức thì giữa các máy bộ đàm.

1.1. Nguyên lý truyền tín hiệu của sóng bộ đàm

Khi người dùng nhấn nút phát (PTT), giọng nói sẽ được chuyển đổi thành tín hiệu điện. Sau đó điều chế lên sóng vô tuyến RF và phát ra ngoài thông qua anten.

Máy bộ đàm ở đầu nhận sẽ thu sóng RF, giải điều chế và chuyển tín hiệu đó trở lại thành âm thanh.

Quá trình này diễn ra liên tục và tức thời, tạo nên đặc trưng liên lạc nhanh, ổn định. Bộ đàm được sử dụng rộng rãi trong an ninh, xây dựng, nhà máy, sự kiện và cứu hộ.

1.2. Dải tần sóng bộ đàm sử dụng

Tuy sóng RF trải rộng trên nhiều dải tần nhưng bộ đàm chủ yếu hoạt động trong 2 dải tần phổ biến là VHF và UHF, mỗi dải có đặc tính lan truyền riêng.

• Dải tần số VHF (Very High Frequency)

Phạm vi từ 30 MHz đến 300 MHz. Bước sóng dài hơn, tín hiệu truyền đi xa và ít suy hao trong không gian mở

Ít bị ảnh hưởng bởi cây cối, đồi núi thấp

Phù hợp cho hoạt động ngoài trời, khu vực nông thôn, công trình rộng, bến bãi, cảng biển

• Dải tần số UHF (Ultra High Frequency)

Phạm vi từ 300 MHz đến 3 GHz. Bước sóng ngắn hơn, khả năng xuyên qua tường, bê tông và vật cản tốt

Giảm nhiễu và phản xạ trong khu vực có nhiều công trình

Thích hợp cho đô thị, nhà cao tầng, tầng hầm, nhà xưởng, trung tâm thương mại

2. Làm rõ: Sóng bộ đàm có hại không?

Sóng bộ đàm thường bị “gắn mác” nguy hiểm vì thuộc nhóm sóng điện từ. Tuy nhiên, khoa học nói gì về vấn đề này?

Theo nghiên cứu của Cơ quan Quốc gia về An toàn Thực phẩm, Môi trường và Lao động Pháp (ANSES), sóng phát ra từ máy bộ đàm không gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe con người khi sử dụng đúng.

Cường độ bức xạ của bộ đàm dân dụng nằm trong ngưỡng an toàn, không đủ mạnh để gây tác động tiêu cực tức thì hay lâu dài.

Dù vậy, ANSES vẫn đưa ra khuyến cáo mang tính phòng ngừa: hạn chế sử dụng liên tục trong thời gian dài.

Nguyên tắc này không chỉ áp dụng cho bộ đàm liên lạc, mà còn với các thiết bị điện tử phát sóng điện từ khác như điện thoại di động, máy tính bảng hay wifi.

Về mặt lý thuyết, sóng điện từ chỉ gây ảnh hưởng xấu đến cơ thể khi:

• Cường độ phát quá lớn
• Thời gian tiếp xúc kéo dài
• Nguồn phát vượt xa mức sử dụng dân dụng

Trong khi đó, máy bộ đàm thông thường không đạt đến ngưỡng gây nguy hại.

Đây cũng là lý do thiết bị vẫn được sử dụng rộng rãi trong nhà máy, công trường, an ninh và cứu hộ - những môi trường đòi hỏi độ an toàn cao.

Kết luận, chưa có bằng chứng khoa học chính thức khẳng định sóng bộ đàm gây hại cho sức khỏe. Tuy nhiên, để an tâm khi sử dụng, nên:

• Dùng bộ đàm khi cần thiết
• Tránh áp sát thiết bị vào đầu trong thời gian dài
• Ưu tiên bộ đàm chính hãng, sóng ổn định, đạt chuẩn kỹ thuật

3. Khi nào sóng bộ đàm có thể gây rủi ro cho người dùng?

Bản thân sóng bộ đàm không tự tạo ra nguy hiểm trong điều kiện sử dụng đúng chuẩn.

Rủi ro chỉ xuất hiện khi người dùng vận hành sai cách, dùng sai thiết bị hoặc vượt ngưỡng khuyến nghị trong thời gian dài.

Dưới đây là những tình huống cần đặc biệt Đặng Gia cần bạn lưu ý.

3.1. Dùng bộ đàm công suất cao liên tục

Bộ đàm công suất lớn thường được thiết kế cho môi trường công nghiệp, công trình rộng hoặc liên lạc xa.

Khi sử dụng liên tục nhiều giờ, đặc biệt ở chế độ phát, mức năng lượng RF phát ra sẽ cao hơn so với bộ đàm dân dụng.

Nếu duy trì trong thời gian dài mà không có quãng nghỉ, có thể cảm nhận rõ tình trạng nóng máy, nóng anten; tăng mức tiếp xúc với sóng tại khoảng cách gần.

3.2. Áp sát anten vào đầu khi phát

Một trong những lỗi phổ biến nhất là đưa anten sát đầu hoặc mặt khi nói.

Ở thời điểm phát, anten là vị trí phát sóng mạnh nhất. Nếu đặt quá gần cơ thể sẽ làm tăng mức tiếp xúc cục bộ không cần thiết.

Thực tế, chỉ cần giữ bộ đàm cách đầu 5 - 10cm, mức tiếp xúc đã giảm đáng kể mà chất lượng liên lạc không thay đổi.

Đây là chi tiết nhỏ nhưng lại ảnh hưởng trực tiếp đến cảm nhận an toàn khi sử dụng lâu dài.

3.3. Dùng bộ đàm giá rẻ, thiếu kiểm soát chất lượng

Không phải mọi bộ đàm đều phát sóng “đúng chuẩn”. Các sản phẩm kém chất lượng, không rõ nguồn gốc thường:

• Công suất phát không ổn định
• Sóng phát không được kiểm soát đúng chuẩn
• Anten và mạch khuếch đại thiết kế kém

Những thiết bị này không chỉ gây nhiễu sóng, giảm hiệu quả liên lạc mà còn tiềm ẩn rủi ro do phát sóng vượt ngưỡng cần thiết.

3.4. Sử dụng sai tần số quy định

Mỗi loại bộ đàm đều được thiết kế để hoạt động trong dải tần cho phép. Việc sử dụng sai tần số:

• Làm thiết bị hoạt động không ổn định
• Gia tăng nhiễu, suy hao tín hiệu
• Có thể vi phạm quy định quản lý tần số vô tuyến

Khi bộ đàm liên lạc bị ép hoạt động ngoài dải tần tối ưu, mức phát có thể bị đẩy cao hơn. Kéo theo nguy cơ rủi ro không đáng có cho người dùng.

4. So sánh mức độ ảnh hưởng của sóng bộ đàm và sóng điện thoại

Cùng là sóng điện từ, nhưng không phải thiết bị nào cũng tác động như nhau.

Đặt sóng bộ đàm và sóng điện thoại lên bàn cân để so sánh, dễ dàng nhận diện.

5. Cách sử dụng bộ đàm an toàn, hạn chế ảnh hưởng bởi sóng

5.1. Nói vừa đủ gần, tránh áp sát vào người

Bộ đàm hoạt động hiệu quả ngay cả khi không đặt sát miệng hoặc ngực.

Giữ khoảng cách hợp lý giúp âm thanh rõ ràng, hạn chế hiện tượng nhiễu, giảm mức sóng tiếp xúc trực tiếp với cơ thể.

Thói quen áp sát thiết bị thường không mang lại lợi ích về tín hiệu nhưng lại làm tăng tiếp xúc không cần thiết.

5.2. Dùng lâu, dùng nhiều - cần tránh áp sát đầu

Với những vị trí phải trao đổi liên tục, việc giữ máy bộ đàm áp sát tai trong thời gian dài là điều nên tránh.

Khoảng cách dù chỉ vài centimet cũng góp phần giảm đáng kể mức tiếp xúc sóng trong quá trình làm việc kéo dài.

Đây là nguyên tắc đơn giản nhưng đặc biệt quan trọng với người làm việc theo ca hoặc ca trực dài.

5.3. Dùng tai nghe khi cần liên lạc nhiều giờ

Tai nghe giúp đưa nguồn phát sóng ra xa vùng đầu, cải thiện chất lượng nghe trong môi trường ồn ào như: công trường, nhà xưởng.

Với người sử dụng bộ đàm liên lạc nhiều giờ liên tục, tai nghe không chỉ là phụ kiện, là giải pháp an toàn lâu dài.

5.4. Chủ động tắt bộ đàm khi không sử dụng

Bộ đàm bật liên tục dù không trao đổi vẫn duy trì sóng nền và tiêu hao năng lượng.

Việc tắt bộ đàm khi không sử dụng giúp giảm tiếp xúc sóng điện từ không cần thiết, tiết kiệm pin và kéo dài tuổi thọ máy.

Sóng bộ đàm có hại không phụ thuộc phần lớn vào thói quen của người dùng. Hiểu rõ bản chất sóng, giữ khoảng cách anten hợp lý và chọn thiết bị đạt chuẩn là cách đơn giản để liên lạc hiệu quả mà không cần lo lắng.