16+ Cách bảo quản sách: Chống mốc, Ố vàng, Đẹp như mới

Sách không chỉ để đọc rồi cất tủ, mà còn là nơi lưu giữ ký ức và cả “chất” riêng của người sở hữu. Vậy nên học cách bảo quản sách đúng chuẩn sẽ giúp từng trang giấy giữ mãi màu thời gian mà không lo cũ kỹ.

1. Vì sao việc nắm vững cách bảo quản sách lại quan trọng đến vậy?

Sách mà không được chăm chút thì xuống cấp rất nhanh, từ giấy ố vàng đến gáy gãy bung. Nội dung sau đây sẽ giúp bạn thấy lý do vì sao cần “giữ sách như giữ vàng”:

• Kéo dài tuổi thọ sách: Giấy dễ bị mục, rách nếu để nơi ẩm thấp hoặc tiếp xúc ánh nắng trực tiếp. Bảo quản đúng cách giúp sách bền, không nhanh xuống cấp.
• Giữ nguyên giá trị tri thức: Chữ in bị mờ, trang giấy lem ố sẽ làm giảm khả năng đọc hiểu. Giữ sách sạch là giữ trọn vẹn kiến thức bên trong.
• Lưu giữ cảm xúc và kỷ niệm: Có những cuốn sách gắn liền với ký ức tuổi thơ, dấu mốc trưởng thành. Bảo quản tốt cũng là giữ lại những khoảnh khắc vô giá.
• Tiết kiệm chi phí lâu dài: Mỗi lần sách hỏng lại phải mua mới. Giữ gìn cẩn thận giúp bạn “giữ tiền” trong túi, đặc biệt với những cuốn đắt tiền hay khó tìm.
• Tăng giá trị thẩm mỹ: 1 tủ sách gọn gàng, không bụi bặm, giấy không ngả màu sẽ tạo cảm hứng học tập, làm việc và làm đẹp không gian sống.
• Bảo vệ sách sưu tầm, sách hiếm: Với những người yêu sách cổ, sách kỷ niệm, việc bảo quản tốt còn giúp giữ nguyên giá trị sưu tập theo thời gian.

2. 16 mẹo vàng bảo quản sách luôn sạch đẹp, như vừa unbox

2.1 Giữ gìn gáy sách khi mở đọc

Khi mở, chỉ nên để góc rộng khoảng 120-150 độ, vừa đủ thoải mái đọc vừa an toàn cho gáy.

Với những cuốn dày, có thể kê nhẹ 2 tay hoặc đặt trên bàn để trọng lực phân tán đều.

1 số người còn dùng giá đỡ đọc sách để giữ góc mở cố định, giúp hạn chế việc kéo giãn gáy.

2.2 Dùng bookmark thông minh

Thói quen gập góc để đánh dấu trang khiến giấy hằn vết, nhìn vừa xấu vừa giảm giá trị sách.

Bookmark mỏng, nhẹ sẽ giúp lưu trang đọc mà không ảnh hưởng đến giấy.

Có nhiều lựa chọn như thẻ trong suốt, kẹp từ tính, hoặc thậm chí là sticky note màu sắc để tiện ghi chú.

Với sách sưu tầm, bookmark bằng chất liệu giấy pH trung tính hoặc nhựa an toàn sẽ không làm đổi màu giấy theo thời gian.

2.3 Bọc sách bằng túi nilon trong suốt

1 lớp bọc mỏng nhưng cực kỳ hữu ích để ngăn bụi, nước hay vết bẩn. Túi nilon trong suốt còn giúp bạn bảo vệ bìa mà không che mất thiết kế đẹp.

Nên chọn túi nilon có độ dày vừa phải, bọc vừa khít nhưng không quá chặt để tránh co kéo làm cong mép bìa.

Nếu muốn “xịn sò” hơn, có thể dùng bọc plastic chuyên dụng hoặc bìa bọc cứng trong suốt để bảo vệ lâu dài.

2.4 Đặt sách ở nơi khô thoáng

Sách rất “kỵ” môi trường ẩm vì giấy sẽ nhanh ố vàng, thậm chí mốc meo.

Tránh đặt kệ sách sát tường ẩm hoặc ngay dưới sàn nhà, đặc biệt trong mùa nồm. Vị trí lý tưởng là nơi thông thoáng, có cửa sổ hoặc gió lưu thông nhẹ.

Nếu phòng bạn kín, nên lắp quạt thông gió hoặc dùng máy hút ẩm để cân bằng độ ẩm.

2.5 Sử dụng gói hút ẩm

Gói hút ẩm silicagel tuy nhỏ nhưng cực kỳ hữu ích trong việc giữ sách không bị ẩm.

Chỉ cần đặt vài túi vào kệ hoặc thùng sách, chúng sẽ hút bớt hơi ẩm dư thừa.

Lưu ý thay mới định kỳ mỗi 1-2 tháng, vì sau thời gian đó gói hút ẩm mất tác dụng. Nếu không có silica gel, có thể dùng vôi sống hoặc gạo rang khô đặt trong túi vải nhỏ thay thế.

2.6 Xếp sách gọn gàng

Sách nên dựng đứng, sát nhau vừa phải để giữ dáng gáy, tránh xếp chồng cao vì sẽ làm cong và hỏng gáy dưới cùng.

Với kệ rộng, có thể dùng chặn sách để sách luôn thẳng hàng. Sắp xếp gọn gàng cũng giúp tìm sách nhanh hơn, không phải lục tung mỗi lần cần.

2.7 Lau bụi định kỳ

Hãy dùng khăn mềm hoặc cọ lông để lau bìa và gáy sách mỗi tuần. Vài tháng 1 lần, nên tháo hết sách khỏi kệ để lau sạch kệ, đồng thời vệ sinh từng cuốn.

Với sách cũ, có thể dùng khăn hơi ẩm để lau nhẹ, sau đó hong khô ở nơi thoáng mát. Việc vệ sinh định kỳ sẽ giúp sách lúc nào cũng sạch sẽ, sáng đẹp.

2.8 Dùng băng phiến hoặc thuốc chống mọt

Mọt giấy là “ác mộng” của người mê sách, có thể đục lỗ cả chồng sách chỉ sau vài tháng.

Để phòng tránh, hãy đặt vài viên băng phiến hoặc gói chống côn trùng ở góc kệ. Tuy nhiên, không để tiếp xúc trực tiếp với sách vì mùi hăng có thể bám vào giấy.

Một cách an toàn hơn là bỏ băng phiến trong túi vải mỏng rồi treo trong tủ sách.

2.9 Chừa khoảng cách hợp lý giữa các cuốn sách

Ép sách quá chặt sẽ làm cong bìa và khó lấy ra, còn để quá rộng sẽ khiến sách nghiêng ngả, dễ gãy gáy.

Khoảng trống 1-2 cm giữa các cuốn là vừa đủ, vừa thông thoáng vừa dễ sắp xếp. Cách này còn giúp hạn chế bụi bám vào kẽ sách.

Khi cần lấy ra, bạn cũng không phải kéo mạnh làm hỏng bìa.

2.10 Chọn loại kệ sách phù hợp

Kệ gỗ trông “chuẩn vibe” nhưng dễ bị mối mọt nếu không xử lý kỹ, kệ sắt thì bền nhưng dễ han gỉ nếu ở nơi ẩm.

Tốt nhất, hãy chọn loại kệ chắc chắn, chịu lực tốt để không bị cong vênh. Với ai sở hữu nhiều sách quý, kệ có cửa kính sẽ hạn chế bụi và côn trùng hiệu quả.

2.11 Dọn dẹp kệ sách thường xuyên

Sau 2-3 tháng hãy dọn hết sách xuống để lau chùi kỹ càng. Đây cũng là dịp để phân loại lại sách, sắp xếp theo chủ đề hoặc kích thước.

Việc dọn định kỳ không chỉ bảo vệ sách mà còn mang lại không gian đọc thoải mái, gọn gàng hơn.

2.12 Tránh ánh nắng trực tiếp chiếu vào sách

Ánh nắng mạnh khiến giấy nhanh ngả vàng, giòn và dễ rách.

Đặt kệ ở nơi tránh ánh sáng trực tiếp là lựa chọn tốt nhất. Nếu phòng có cửa sổ lớn, nên lắp rèm hoặc dán phim chống nắng.

Với người sưu tầm, tủ sách có cửa kính mờ hoặc chống UV sẽ giữ sách an toàn hơn.

2.13 Không đặt vật nặng lên sách

Đặt laptop, chai nước hay đồ nặng khác lên sách sẽ khiến bìa biến dạng, trang giấy cong vênh.

Ngay cả khi xếp chồng nhiều sách dày, trọng lượng cũng có thể làm hỏng cuốn dưới cùng. Hãy để sách ở đúng chỗ của nó, không kiêm “bàn để đồ”.

2.14 Bảo quản sách khi di chuyển

Khi chuyển nhà hay đi xa, sách rất dễ bị hư nếu xếp lộn xộn. Tốt nhất hãy để sách trong thùng carton cứng, xếp dựng đứng để giữ dáng gáy.

Bọc thêm nilon chống ẩm nếu đi đường dài hoặc trời mưa. Với sách quý, có thể cho vào túi chống sốc hoặc hộp riêng biệt.

2.15 Sắp xếp theo nhóm & kích thước

Sách cùng thể loại và kích thước xếp cạnh nhau sẽ gọn mắt và khoa học hơn. Cách này cũng giúp giảm áp lực đè lên gáy những cuốn nhỏ khi để cạnh sách to.

Ngoài ra, phân loại theo chủ đề giúp bạn tìm nhanh cuốn cần đọc mà không mất thời gian lục lọi. 1 số người còn phối màu gáy sách để tạo hiệu ứng thẩm mỹ đẹp mắt.

2.16 Sử dụng tủ chống ẩm bảo quản sách

Với những ai sở hữu sách cổ, sách quý hiếm hay bộ sưu tập giá trị, tủ chống ẩm là “chân ái” trong việc bảo quản lâu dài.

Tủ được trang bị hệ thống hút ẩm IC hiện đại, kiểm soát độ ẩm luôn ổn định trong ngưỡng an toàn; giúp ngăn chặn nấm mốc, vi khuẩn và côn trùng gây hại.

Dù chi phí đầu tư ban đầu có phần nhỉnh hơn, nhưng lợi ích lại bền vững vì tủ còn dùng được để bảo quản nhiều thiết bị khác.

3. Những lưu ý quan trọng cần nắm được khi bảo quản sách

• Kiểm tra môi trường trước khi áp dụng các mẹo: Nhiệt độ, độ ẩm hay ánh sáng nơi đặt sách ảnh hưởng trực tiếp đến tuổi thọ sách. Nếu phòng ẩm thấp hoặc nắng chiếu trực tiếp, mọi cách bảo quản khác đều giảm hiệu quả.
• Chọn vật liệu bảo vệ phù hợp: Không phải bọc nilon, hộp nhựa hay giấy kraft nào cũng an toàn cho sách. Ưu tiên vật liệu trong suốt, thoáng khí và không chứa hóa chất dễ làm ố vàng giấy.
• Thực hiện đều đặn: 1 lần bọc hay lau bụi chưa đủ, sách cần được quan tâm thường xuyên. Việc lặp lại đúng chu kỳ sẽ duy trì được tình trạng “sạch như mới” lâu hơn.
• Không kết hợp quá nhiều phương pháp không cần thiết cùng lúc: Dùng gói hút ẩm, bọc nilon và thêm băng phiến cùng lúc có thể phản tác dụng. Quá nhiều lớp bảo vệ khiến sách bí khí, dễ ẩm mốc nhanh hơn.
• Giám sát sách định kỳ: Mỗi tháng nên lật giở, kiểm tra vài cuốn để phát hiện kịp thời mối mọt hay nấm mốc. Phát hiện sớm giúp xử lý dễ hơn, tránh lây lan ra toàn bộ kệ sách.

Cách bảo quản sách không chỉ nằm ở thói quen nhỏ mà còn ở việc đầu tư giải pháp bền vững. Đặng Gia hiện có nhiều dòng tủ chống ẩm chất lượng từ Kumisai, Andbon, Fujie, Dry Cabi - lựa chọn “chân ái” để bảo vệ cả tủ sách lẫn tài sản tri thức của bạn.